Veriler, son on yılda kamu istihdamında, nüfustaki ve toplam istihdamdakine göre çok daha yüksek artışlar yaşandığını gösteriyor. Ancak, ülke istihdamında kamunun payının dünya ortalamalarına göre yüksek olmadığı, hatta Türkiye’nin bu açıdan en sonlarda yer aldığı görülüyor. Dünya gazetesinden Naki Bakır’ın belirttiğine göre, son on yılda memur sayısındaki artış genel istihdam artışı ile paralel seyir izlerken, sözleşmeli personel ve belediye işçi kadrolarındaki istihdam artışının aşırı yüksek boyutlarda olduğu dikkati çekiyor.
32,7 MİLYON ÇALIŞANIN 5,3 MİLYONU KAMUDA
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın en son Haziran 2025 durumunu yansıtan verilerine göre tüm kamu birimlerindeki toplam çalışan sayısı 5 milyon 289 bin 449. Bunun da 3 milyon 474 bin 548’ini 657 sayılı yasaya tabi kadrolu personel (memurlar), 438 bin 618’ini sözleşmeli personel, 1 milyon 225 bin 772’sini sürekli ve 51 bin 907’sini geçici statüde çalışan işçiler, 98 bin 604’ünü de diğer kamu personeli oluşturuyor.
Kamu çalışanlarının 4 milyon 444 bin 625’ini genel bütçeye dahil kuruluşlar, YÖK ve üniversiteler, özel bütçeli idareler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik kurumları, döner sermayeler ve kefalet sandıkları, KİT’leri kapsaman merkezi yönetim bünyesindeki kurum ve kuruluşlarda, 844 bin 824’ü ise belediyeler ve bağlı kuruluşları, il özel idareleri, belediye iktisadi teşekkülleri (BİT) olmak üzere yerel yönetimlerde çalışıyor.
Merkezi yönetime bağlı birimlerde 3 milyon 334 bin 792 memur, 429 bin 966 sözleşmeli personel, 534 bin 705 sürekli ve 46 bin 558 geçici işçi ile 98 bin 604 diğer personel; yerel yönetimlerde ise 139 bin 756 memur, 8 bin 652 sözleşmeli, 691 bin 67 sürekli ve 5 bin 349 geçici işçi istihdamda.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Haziran 2015-Haziran 2025 arasında Türkiye’de çalışma çağındaki toplam nüfus yüzde 14,8 oranında 8 milyon 555 bin kişi artarak 66 milyon 373 bine ulaştı. Bu kapsamda işgücü yüzde 18 oranında 5 milyon 454 bin kişilik artışla 35 milyon 728 bin olurken, istihdam edilenlerin sayısı yüzde 19,5 oranında 5 milyon 335 bin kişi artarak 32 milyon 703 bin oldu.
Haziran 2025 itibarıyla kamudaki istihdam düşüldüğünde özel sektörün istihdamı 27 bin 413 bin 551’e denk geliyor. On yıllık dönemde kamu dışındaki istihdam yüzde 14,5 oranında 3 milyon 477 bin 248 kişi, kamudaki toplam istihdam ise yüzde 54,1 oranında 1 milyon 857 bin 752 kişi arttı. Buna göre on yıllık dönemde yeni istihdam edilenlerin yüzde 34,8’i kamuda işe yerleşti. Başka deyişle işe giren yeni her 3 kişiden 1’i kamu istihdamına dahil oldu.
Son on yılda kamu istihdamının toplamdakinin üzerinde artması esas olarak yerel yönetimlerde işçi ve merkezi yönetimdeki sözleşmeli ve sürekli işçi kadrolarına alınanlardan kaynaklandı. Haziran 2015-Haziran 2025 döneminde merkezi yönetim kapsamındaki birimlerde istihdam yüzde 39,6 oranında 1 milyon 261 bin; yerel yönetimlerdeki ise yüzde 240,6 oranında 596 bin 750 kişi arttı.
On yıllık dönemde yerel yönetimlerde istihdam edilen sürekli işçi sayısının yüzde 524,3 oranında 580 bin 377 kişilik artışla yaklaşık yedi katına çıktığı dikkati çekti. Yerel yönetimlerde memur sayısı bu dönemde 19 bin 641 kişi ile sadece yüzde 16,4 artarken, sözleşmeli sayısı yüzde 3,3 oranında 292 kişi, geçici işçiler de yüzde 35,7 oranında 2 bin 976 kişi azaldı.
Aynı dönemde merkezi yönetimde ise memur sayısı yüzde 23,4 oranında 632 bin kişi artarken, sözleşmeli personel sayısının yüzde 242,3 oranında 304 bin 368, sürekli işçi sayısının yüzde 154,5 oranında 324 bin 624, geçici işçi sayısının da yüzde 84,4 oranında 21 bin 306 kişi arttığı belirlendi. Buna göre merkezi yönetimde on yılda alınan memur sayısından yaklaşık 18 bin kişi daha fazla sözleşmeli ve işçi istihdam edildi.
OECD ORTALAMASI YÜZDE 18,4
OECD’nin en son 2023 itibarıyla belirlediği ve ülkelerin federatif ve benzeri siyasi yapıda, eyalet sistemi gibi nedenlerle farklı yerel yönetim biçimlerine sahip oluşları nedeniyle sadece merkezi yönetimde (general government) istihdam edilenleri kapsayan verilerine göre 38 ülke ortalamasında kamu istihdamı oranı yüzde 18,4 düzeyinde bulunuyor. Türkiye ise yüzde 13,03 oranı ile 38 ülke içinde 31’inci sırada yer alıyor.
Söz konusu ülkeler içinde en yüksek kamu istihdamı oranı yüzde 30,08’le Norveç’te. Bu ülkeyi yüzde 28,15’le İsveç, yüzde 27,26 ile Danimarka, yüzde 25,24’le Finlandiya, yüzde 23,6 ile Letonya izliyor. Daha sonra yüzde 23,41’le Estonya, yüzde 22,78’le Hırvatistan, yüzde 21,22 ile Litvanya, yüzde 20,74’le Fransa, yüzde 20,16 ile Kanada geliyor. Sonraki sıralarda yer alan 20 ülkede bu oran yüzde 13,6 ile yüzde 20,2 arasında değişiyor.
Listede kamu istihdam oranı Türkiye’den daha düşük sadece 7 ülke bulunuyor. Bunlardan Japonya, yüzde 4,94’le tüm ülkeler içinde de en düşük orana sahip. Kamu istihdamı oranı ayrıca Kosta Rika’da yüzde 12,81, Hollanda’da yüzde 12,34, Almanya’da yüzde 11,53, İsviçre’de yüzde 11,48, Güney Kore’de yüzde 8,60 ve Şili’de yüzde 8,46 ile Türkiye’den daha düşük düzeyde.
TÜRKİYE’DE ORAN HAZİRANDA YÜZDE 13,6
Haziran 2025 sonu itibarıyla Türkiye’de merkezi yönetime bağlı birimlerdeki 4,4 milyon çalışan toplam istihdamın yüzde 13,6’sını oluşturuyor. Bu oran on yıl önce yüzde 11,6 düzeyinde bulunuyordu. Yerel yönetimler de dahil edildiğinde 5,3 milyona ulaşan kamu istihdamının toplamdaki payı ise son on yılda yüzde 12,5’ten yüzde 16,2’ye çıkmış bulunuyor.
Bunda da belediyeler, il özel idareleri, BİT’ler ve diğer yerel yönetim birimlerindeki istihdamın toplamdaki payının bu dönemde yüzde 0,9’dan yüzde 2,6’ya çıkmasının etkisi bulunuyor. Bu verilere göre Türkiye, merkezi yönetim bazında kamu istihdam oranında bu yıl haziran sonu itibarıyla da OECD ortalamasının yaklaşık 5 puan altında bulunuyor ve yerel yönetim çalışanları eklense bile ortalamayı geçemiyor.”
